FRANSIZ DİRENİŞİ İÇİNDEKİ ALMANLAR
Bugünlerde (Nisan 1985.ç.n.) Paris yakınlarında Champiny’de yeni bir hatırları-anma merkezi (centro commemorative) (kapısının) kanatlarını açtı: Direniş’in ulusal müzesi. Uzun zamandan beri bunu tasarladıklarından belgeleri, fotoğrafları ve tanıklıkları derlediler, DDR (Demokratik Alman Cumhuriyeti. ç.n.)de çeşitli materyallerle katıldıç 1940’la 1944 arasında Fransa’da yeraltı Direniş’i içinde faaliyet göstermişi halen yaşayan ve çalışan sayısız eski partizanlar da… Onların –ve onların ne kadarı da yaşamlarını yitirdi- yurtseverliğin ve enternasyonalistliğin eylemleri olduğu gibi bugüne kadar Fransız halkının hafızalarında yerettiler.
Pekçok Alman da silâhlı mücadele içindeki partizanların arasında olmuşlar –komünistler, sosyal-demokratlar, sendikacılar, Hıristiyanlar, Yahudiler, ilerici liberaller- ve diğer vazifeleri de Direniş’i daha büyük alana yaymak olmuştu. Zira iyi lisan ve Alman düşünüş tarzını bilmiş olmaları faşist emirlerinden nasıl bilgi edinecekleri selâhiyetini vermişti. Minnettarlıkla Fransızların sahte doküman (isteklerini) sonuçlandırmışlar. İşverme bürolarında, askeri evlerde, Reich bankalarında, askeri postanın bürolarında ve diğer kurumlarda önemli bilgileri derlemişler. Onları “sızma” tuzaklarından uyarmışlar, pek yakında olcak büyük fabrikaları işgal eylemleri üstüne, silâhlanma endüstrisi için Almanya’ya çalışanların sürülmesi tasarısı üstüne haberleri vermişler. Birliklerin birbirlerini desteklemesi ve onların yerdeğiştirmeleri üstüne haberleri de; önemli adresler ya da Alman askerlerinin moralleri hakkında raporlar Direniş’e çok yararlı olmuşlar. Bu haberleri telgraf ulakları arasında Paris’e ulaştırmışlardı –çoğu kez Büyük Britanya’ya ve seyrek olmayarak “Radio London”a ulaştırıldı…
Alman Direniş savaşçıları ve Avusturyalılar “diğer cepheler” üstünde de tesirli olmuşlar: Almanca lisanında askerler için illegal gazeteler “Batıdaki Asker” ya da “Akdenizdeki Asker”; daha sonra Batı için, “Özgür Almanya” ulusal komitesinin organı “Halk ve Vatan”ı basmışlardır.
Direniş’in bir önemli merkezi, 1942 ve 1944 arası, güney Fransa olmuş –içerdiği bölgeler Lione, Toulouse, Marsiglia, Nizza ve Cevenne’nin dağlık bölgesi. 1942 Kasımı işgalinin öncesi bile gözaltı kampından kaçan pekçok anti-faşist Alman bu yere toplanmışlardı.
1985 Mayısında onlar Lione’un kuzeyinde bir şehir olan Villeurbanne’de kutlama töreni yaptılar, bir hatırıları anma sergisi, bu bölgedeki anti-faşist Almanların Direniş’ine mahsus bir tarzda adlarına tahsis edildi. Fransa-DAC Derneği Direniş’in eski savaşçılarının katılacakları bir tartışma da düzenledi, örneğin Dr. Ernst Scholz, DAC- Fransa Dostluk Derneği’nin başkanı, bizim ülkemizin (eski DAC. ç.n.) Fransa’daki ilk büyükelçisiydi.
Villeurbanne’deki sergi için Dora Schaul da materyaller sağladı, 1913’te Berlin’de doğmuş ki o Renée Fabre adı altında 1942’den 1944’e kadar güney Fransa’da Direniş’in bir bölümüne ait oldu ve askeri posta da “ajan” gibi çalışacaktı, cani şöhret “Lionne Cellatı” Klaus Barbie’nin Gestapo binasında aynı tarzda. Dora Schaul, gazeteci ve tarih yazarı gibi, gazeteler ve çeşitli yayınlar için bu görülmemiş olaylar üzerine yazdı. Yazarın kitabı: “Direniş- Antifaşist Almanları Hatırlıyorsun” 1973’de Berlin’in Dietz Verlag’ından yayınlanmıştı. Pek yakında öncekilerden daha geniş bir üçüncü basımı oldu.
Geçen yılın Ağustosunda, Fransa’nın Kurtuluşundan 40 yıl sonra, Dora Schaul güney Fransa’da bir sefer daha dost konuk oldu. Cevenne’de Direniş’in iki eski savaşcısı yaşıyorlar ki şimdi partizan savaşımında antifaşist Almanların katılımı üzerine bir kitabın çalışması konumundalar. “Cevenne ve Camisards’daki Direniş’te Alman Savaşcıları” ismi verilmiş olacak ki Fransa’da 1985’de basımı gelecek. Cevenne’de savaş süresince pekçok Alman savaşmışlardı –özellikle İspanya’nın eski savaşçıları. Silâhları kullanmayı öğrenmişlerdi ve Almanya’da zorla çalışma sürgününe yollanmaktan sakınmak için dağlarına sığınan genç Fransızları savaşmak için eğiteceklerdi. Bugün de örneğin Lozére, Gard ve Ardèche bölümlerinin partizan birliklerinin şefi, itibarı büyük savaşcı Yarbay Otto Kühne Fransız halkı arasında sevilir.
Bir an için kitaba tekrar bakalım, Dora Schaul DAC’de ve Fransa’daki savaşımın yoldaşları arasında bir mutlu işbirliğinin öyle konuşmasını yaptı. Bizim savaşcılarımız da hatıralarının kitaplarını yazıyorlar orada, onlar ki bu olayları tekrar yaşama döndürerek tasvirlerini yapıyorlar, fakat ne zamanı ne de yerini dosdoğru olarak anlata geliyorlar. Oysa Fransızların arşivinde partizanların notları değişmeksizin kalmışlardır, şükür ki onlar yerlerini, zamanlarını, eylemlerini, silâhlarını, kazançlarını ve kurbanlarını kesin tarihleriyle belli etmişlerdir. Konuyu farklı materyaller tamamlayarak geldiler.
1982’de Lione’nun güneyinde, Vénissieux şehrinde, bir cadde Alman komünisti ve Direniş’teki savaşcı Norbert Kugler’in adını aldı. Bu elverişli durum “Carmagnole Liberté” taburunun kuruluşunun 40. yıldönümünde vukubuldu. Norbert Kugler kurucularından biri ve kumandanı olmuştu. İspanya savaşı süresince bile Uluslararası Tugaylar’ın sıralarında savaşmıştı. Daha sonra Lione’un neresinde bir partizan grubu biçimlendirilecekse, Fransızların yanında, pek çok Alman, Avusturyalı, İtalyan, İspanyol ve Polonyalı iş görüyorlardı. İşgalcilere karşı kesici eylemleri tesirlendirmişler; askeri trenleri raydan çıkartmışlar, lokomativleri tahrip etmişler, kimlik kartı tedarikleri için bürolara saldırmışlardı, hainleri tesirsiz hale getirmişler, tutuklanmış yoldaşları serbest bırakmışlardı…1944 Ağustosunda “Carmagnole Liberté” taburunun eylemleri Lione’un bir işçi kenar mahallesi Villeurbanne’ın ulusal ayaklanması ile sonuçlanacaktı. Savaşcılar belediyeyi işgal edecekler ve halkın yardımı ile barikat inşa edeceklerdi. 1979’da kent Norbert Kugler’in onursal vatandaşlık unvanını onayladı.
Bütün diğer örneklerin bir onuru oldu La Parade’ın tarihi, Lozère bölümü, dört antifaşist Alman ile ki 1944 Mayısı sonunda eleverildiklerinden dolayı öldürüleceklerdi. Bir anıt dikilmiş durumda, üzerinde onların adlarına heykelleri olan: Max frank, Fred Bucher, Anton Lindner, Karl Heintz. “Bir Hakeim” adında de Gaullist bir partizan birliğine ait olmuşlardı, bir Fransız eğitim subayı olan kumandan Barot rehberlik etmişti. Bu birliğin 70 savaşcısından 59u ölü bulunacaklardı -32si doğrudan çarpışma içinde, 27si Gestapo’da şeytanca işkence süresince…
Sayısız savaşcılar, sık sık adsız ki kanatların gerisinde gazeteler ile iş görmüşlerdi, pekçok Alman yaprakçıklar ve ajitasyonun diğer biçimlerini oluşturmuşlardı. Düsseldorf’lu bir madencinin oğlu, Hanns Kralik bunların arasında olmuştu, kendi kendisini yetiştirmiş, ressam ve grafiker. 1943’teki eyleminde –Dora Schaul gibi- Lione’un Direniş’indeki grubun içinde çalışacaktı. İspanya savaşı süresince Kralik, İspanyol Cumhuriyeti’nin Paris’teki basım bürosu için kartograf gibi önemli bir çalışma çevirmişti. Daha sonra üç yıl için toplama kampında gözaltına alındı, nihayet Cevenne ormanında. Oradan (toplama kampından. ç.n.) kaçabilecekti. Yaşanmış bir olayın anısı: “Benim vazifem olmuştu: güney Fransa’daki Alman askerleri için yaprakçıklar ve yapışkanlar, gazetelerin grafiklerini gerçekleştirme ve imal etmek. Kırıcıların benzerleri içinde, bunun gibi vazifeler bana yeni gelmemişti, lakin bütün hepsi içinde gerekli materyallerin sağlanması gerçekten bir problem olmuştu. Kullanılmışın “Bit Pazarı” bizim en büyük techiz edicimiz olmuştu. Konulardan daha olağan dışıları büyük sabır ve çok değişik düşünce ile bir dairesel-döndürme elini inşa etmemdi, biz herşeyi tanzim ediyorduk. “Yoldaşlar, dikkate şayan güçlükler arasında, kağıt, balmumu matrixleri ve renkler sağlamışlardı. Sonunda Kralik’in çatısından “Akdenizdeki Asker” gazetesi doğmuştu. Batı için “Özgür Almanya” ulusal komitesi organları “Bizim vatanımız” ve “Halk ve Vatan” ard arda geldi. Hanns Kralik baş ve oymaların taslağını çizmişti. O zaman, sonunda, Naziler güney Fransa’dan da hiddetle takip ettiler, fakat karısı ile kurtarılmış Paris’e gidebildi. Orada bulvar Montmartre’da artık gizli olmayan “Özgür Almanya” komitesi Batı için şube açtı. Daha sonra kendi ülkesindeki Direniş’te halkı geniş çalışmayla aydınlatmak için bir sergiyi çarçabuk örgütlendirdi. Kralik bu serginin gerçekleştirilmesine etkinlikle katılacak, nihayet Almanya’ya dönecekti, onun vatanına…
Küçük örnekler gösterecekler ki bir devrin içinde, orada nazi faşizmi Alman halkının şöhret ve erdem çamuru içine atılıyor, “bir diğer Almanya”da da öyle olmuştu. Antifaşistler barbar faşistlere karşı Direniş içinde cephe üzerinde deneneceklerdi ki hem de umutsuz ve zor koşullar içinde operasyonlara karşı başarı ile savaşmak mümkün oldu. Her ne kadar sık sık savaşım benzer seviyede siperlerle muhafaza edilmediyse de, yenenlerin adına –Sovyetler Birliği’nde, Fransa- da ya da diğer ülkelerde partizanlar, ajanlar ve ajitatörler gibi vatan için faaliyetlerle hala yaşamışlardır.
“Bugün dünyada pekçok yeni problemlerimiz, yeni tehlikelerimiz, yeni sorgularımız oluyor” diye, dayandırdı, Dora Schaul. “Sen Direniş içindeki bizim savaşımızı, tarihin bir öğretim hediyesinden dolayı hala elde edebilirsin. Bizim eylemlerimizin çoğu kişisel riskleri gerektirmişlerdi. Daha heybetli tehlike nazi kampını serbest bırakmak, hernasılsa hiçbirşey yapmamak olmuştu. Bugün biz olabilire yapmalıyız ta ki savaş ve faşizm, ta ki benzeri ağır olaylar tekrarlanmasınlar asla bir daha.”
N.Landsberg
(Makaledeki alıntılar Dora Schaul’un gerçekleştirdiği “Direniş- Antifaşist Almanları Hatırlıyorsun” Berlin 1973, kitabından geçirilme.)
Kaynak: Rivista della RDT.4/85.s.33–34–35.
İtalyancadan tercüme eden: Halid Özkul (25.09.1985-Firenze)
